Menu
Ter ere van de 80e verjaardag van Jan Joris Lamers zal de Nederlandse traditie van theatercollectieven worden besproken. Vier generaties groepen – van Werkteater, Sater, Proloog, Onafhankelijk Toneel en Discordia, naar Dood Paard, Mugmetdegoudentand en ‘t Barre Land, tot Wunderbaum, BOG, de Theatertroep, Urland en vele, vele anderen – hebben het Nederlandse theaterleven diepgaand beïnvloed. Wat zijn de specifieke eigenschappen van deze Nederlandse groepen en de buitenlandse (met name Belgische) groepen die door hen beïnvloed werden? En welk theater wordt mogelijk gemaakt door collectief werken?
In maart 2022 wordt Jan Joris Lamers 80 jaar oud. Lamers’ belang voor het Nederlands theater is onbetwist. Hij was één van de eerste regie-studenten aan de Amsterdamse toneelschool, was één van de initiatiefnemers van het Werkteater en drukte eerst met het Onafhankelijk Toneel en later met Maatschappij Discordia een onuitwisbare stempel op de manieren van organiseren, repertoire opvoeren en toneelspelen in het theater in Nederland en België.
De groepen waaraan hij verbonden was ontwikkelden wat je ‘De Nederlandse School’ zou kunnen noemen: een manier van toneel maken waarbij de geëmancipeerde speler centraal staat. Dat wil zeggen: een speler die werkt in een collectief, waarin de spelers verantwoordelijk zijn voor alle aspecten van het bedrijf – van repertoire lezen en kiezen tot de verkoop, van decor en licht ontwerpen tot dagelijks opbouwen, afbreken en vervoeren van de voorstelling.
De invloed die deze school heeft gehad is groot en breed. Allereerst is er door de decennia heen een verzameling groepen opgekomen die generatie na generatie de werkwijze van het Onafhankelijk Toneel en Maatschappij Discordia expliciet heeft omarmd – in Nederland Dood Paard, ’t Barre Land en De Theatertroep, en in Vlaanderen onder meer STAN, De Koe en – recenter – Il Brigata. Maar indirect hebben hun ideeën – over collectief werken in het repetitielokaal, over abstractie in scenografie en met name over een ‘transparante’ acteerwijze, waarbij de toneelspeler achter het personage steeds expliciet getoond wordt – zich verspreid over het hele Nederlandse theater.
De 80e verjaardag van Jan Joris Lamers wordt het aangrijpingspunt voor een aantal projecten rondom collectieven en het idee van de geëmancipeerde toneelspeler. Daarin bundelen verschillende partijen en personen aan de receptiekant van de podiumkunsten hun krachten om de kennis van deze Nederlandse School te vergroten en te verspreiden.
De geschiedenis en ontwikkeling van theatercollectieven en de geëmancipeerde toneelspeler worden onderzocht en geplaatst in bredere kaders – internationaal en maatschappelijk. De relevantie van deze ideeën aan het heden wordt getoetst, nu machtsmisbruik en gebrekkige diversiteit in de podiumkunsten scherp ter discussie staan. En ten slotte wordt gekeken waar de collecties op het gebied van de podiumkunsten met betrekking tot deze thema’s incompleet zijn en aanvulling, digitalisering en ontsluiting behoeven.
Het project wordt georganiseerd door: Theaterwetenschap UvA, de Theatercollectie, Theaterkrant, Podiumkunst.net, het Nederlands Theater Festival en enkele collectieven. De uitingen die zullen komen zijn:
Een boek over de geschiedenis van de collectieven onder redactie van Constant Meijers
Digitalisering en ontsluiting van uniek grafisch en fotografisch werk en filmbeelden uit de archieven van de collectieven te zien in een tentoonstelling
Een ‘Estafette van de Collectieven’: manifestatie van werkzame collectieven (zoals eerder de verschillende edities van de Nacht van de Collectieven), van Discordia tot Il Brigata
Een symposium bij Theaterwetenschap UvA, onder leiding van Prof. dr. Kati Röttger
Een portaal in de Theaterencyclopedie waarin we informatie over de collectieven kunnen ontsluiten en laten aanvullen
Een serie portretten van hedendaagse collectieven op Theaterkrant.nl, plus reflectie in Theaterkrant Magazine
De 80e verjaardag van Jan Joris Lamers is op 25 maart 2022, maar dat is niet het enige wat nu al vast staat. Tijdens het Nederlands Theaterfestival in september 2022 wordt het boek gepresenteerd en moet de Dag van de Collectieven plaatsvinden. Al het projectmateriaal wordt uiteindelijk beschikbaar gesteld op Podiumkunst.net.
Beeld: “Theatercollectieven” door Julian Maiwald
Meer weten over dit project? Neem dan contact op met:
Simon van den Berg
Domeincoördinator theater
Podiumkunst.net
simon@podiumkunst.net
Heb je vragen over de activiteiten van Podiumkunst.net of ideeën voor samenwerking? Neem dan contact op via communicatie@podiumkunst.net
Stel nu jouw archief-vraag aan Het Loket! Neem contact op via loket@podiumkunst.net of vul het online formulier in.
