Zijn we echt al in 2025? Die realisatie sloeg in ieder geval een paar weken geleden in. Ik mocht alweer het vierde jaar van Podiumkunst.net vieren met ons jaarlijks netwerkevenement. We waren te vinden in de Verkadefabriek in een stad die een paar weken daarvoor nog beter als ‘Oeteldonk’ bekend was. In Den Bosch kwamen we op 13 maart samen met ruim 80 gelijkgestemden rondom het onderwerp Artificial Intelligence in de podiumkunsten.
Het programma was werkelijk boeiend. Filosofen, performers, experts en liefhebbers kwamen samen, zowel op het podium als in de zaal. We kwamen dit keer bijeen in een wat minder gebruikelijke opstelling: geen theaterstoeltjes, maar tafels met fluwelen stoelen waar we als spontane gezelschappen intiem bij elkaar zaten. De creatievelingen zaten naast de beleidsmakers en de archivarissen naast de commerciële dienstverleners. Het was een mooie afspiegeling van wat we die dag zouden ervaren. De dag werd voorgezeten door Dymphie Braun, die puntgaaf de verschillende verhalen, ideeën en disciplines bij elkaar wist te houden.
Het programma hebben we in de aanloop al uitgebreid benoemd. Hieronder geven we per onderdeel een korte impressie van hoe dat er op de dag zelf uitzag.
Netwerkmanager Johan Oomen, tevens hoofd Onderzoek en Erfgoed bij Beeld & Geluid, opende het evenement. Aan de hand van vier use cases liet hij zien hoe AI momenteel binnen het erfgoeddomein wordt ingezet: het genereren van metadata, het verbeteren van zoekfunctionaliteit, het herkennen van patronen en de toepassing van generatieve AI. In het tweede deel van zijn presentatie ging Johan Oomen dieper in op het concept ‘Culture for AI’, waarbij hij manieren belichtte waarop publieke organisaties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van verantwoorde AI-oplossingen. Zo kunnen organisaties bijvoorbeeld kritisch reflecteren op hun relatie met AI-leveranciers en heldere voorwaarden formuleren waaronder zij data beschikbaar willen stellen voor het trainen van AI-modellen.
Piek Knijff volgde Johan feilloos op met de grote, soms angstwekkende vraag over ‘ethiek’ en AI. Kan het, mag het, is het wenselijk? Op basis van deze drie overwegingen zette Piek ons aan het denken. Moeten we AI wel als ‘medemaker’ zien, of juist als een tool waar makers mee werken en waarmee ze kunnen reflecteren op wat daar de goede en slechte eigenschappen van zijn? Is AI het onderwerp van wat we maken of het materiaal waarmee we maken? [download de powerpoint van Piek]
Yves Degryse liet ons kennismaken met de digitale huiskunstenaar van NTGent, Alva Ishii. Alva Ishii is een persona, ontwikkeld binnen het Goose Bumps Tech Lab, een tech broedplaats die NTGent heeft opgezet samen met Wintercircus. De bot is gevoed met alle scripts en beleidsplannen van NTGent en kreeg een door ai gemaakt gezicht, opgebouwd uit beelden van alle huismakers binnen het gezelschap. Haar stem kreeg ze van Yvonne, de gepensioneerde archivaris van het theater. Ze is te benaderen met een aangepaste versie van ChatGPT, via ouderwetse druktoetstelefoons. Je kan zowel met vragen over de voorstellingen van NTGent als met eigen, persoonlijke vragen bij haar terecht. Komende seizoenen wil Degryse Alva inzetten in alle takken van het bedrijf, van de boekhouding tot marketing. Zelf gaat hij met zijn eigen gezelschap Berlin een voorstelling maken samen met Alva Ishii.
Na al dat AI-geweld even terug naar de basis. Tijdens de kick-off kenniskring werd de tafelschikking opnieuw flink door elkaar geschud. Geen vaste groepjes, maar nieuwe gezelschappen rond vier thema’s over archiveren en digitaliseren. Aan de hand van scherpe vragen werd er volop gedeeld en uitgewisseld over kansen, knelpunten én wat we van elkaar kunnen leren. Centraal stond de vraag: is zo’n Kenniskring eigenlijk nuttig en nodig? Het antwoord daarop was volmondig: ja zeker! Al bleken de verwachtingen onderling best te verschillen. Waar makers vooral behoefte hebben aan kennis over techniek en een netwerk om ideeën mee te toetsen, zijn erfgoedinstellingen en tech-specialisten juist nieuwsgierig naar de behoeften in het veld en hoe zij management en beleid mee kunnen krijgen om écht stappen te zetten. Kortom, meer dan genoeg om de komende tijd mee aan de slag te gaan!
Na de pauze gingen we naar een andere zaal. Vlakke vloer, donker en stil. Het was aan Innovation:Lab, in samenwerking met De Nationale Opera & Ballet, om ons te betoveren met hun motion-capture performance Pulse. Met ’s Abdelhadi Baaddi achter de camera, ‘AI-wizard’ Nikzad Arabshahi en danser Graziana Veneziano zette Pulse de wereld werkelijk op z’n kop. Graziana drukte een beeld, emotie of gedachte uit via woord en beweging en we zagen het nog geen seconde later op het scherm achter haar in een eeuwig-vloeiende AI-interpretatie van haar dans. Het duurde werkelijk enorm lang voordat ik doorhad dat dit allemaal live gebeurde. Pas toen Graziana zei dat ze ‘from Italy is’, en het beeld meteen veranderde in een pittoresk stadje, badend in een warme zomerse gloed, besefte ik pas hoe snel AI kan werken.
Terug naar de fluwelen zaal, mochten we genieten van de muziek van Eveline Ypma. Eveline heeft zich ondergedompeld in de soundscapes van de IJslandse natuur en wij mochten met haar mee op reis door rivieren en heuvellandschappen. In Laugarvatn genereert, componeert en improviseert Eveline geïnspireerd op haar bijzondere tijd op het eiland. Natuur en technologie komen samen.
Iedereen is helemaal zen of overdonderd door alle performances en verhalen. Hoe moeten deze emoties nou samenkomen? Het is tijd voor reflectie. Op het podium zien we alvast Johan, die nu vergezeld wordt door Marijke Hessels (tech dramaturg), Zoë Low (muzikant), Marijn de Jong (theatermaker) en Andrea Langendoen (juridisch adviseur). In het panel worden zij door Dymphie Braun (moderator) bevraagd over de kansen en risico’s van AI in onze sector.
Andrea benoemt dat er vooral geen specifieke afspraken zijn gemaakt over de rechten rondom het gebruik van AI binnen de podiumkunsten. In andere, culturele- en digitale sectoren zijn die er wel. Lopen we achter? Marijke haakt in op hoe makkelijk AI te manipuleren is. Weet je nog die persoon die in Berlijn met 99 smartphones tegelijk door de stad giing lopen? Volgens Google Maps stond er dus file, in real-life liep er een kerel met super veel telefoons in een karretje rond. Is dat dus nu ‘intelligence’? Zoë en Marijn zetten als makers AI naar hun hand. Zo won Zoë de AI Songcontest en laat Marijn zich bij URLAND leiden door een AI gegenereerd script. Er komen prachtige, unieke en hilarische performances uit. Zoë deelt tot slot een quote van Joanna Maciejewska die de nasmaak van de dag goed reflecteert; “I want AI to do my laundry and dishes so that I can do art and writing. Not for AI to do my art and writing so that I can do my laundry and dishes.”
